ζωδιακό φως

(Αστρον.). Αμυδρό, διάχυτο φως που εμφανίζεται στον ουρανό τις πολύ καθαρές μέρες, αμέσως μετά τη δύση και λίγο πριν από την ανατολή του Ήλιου. Το ζ.φ. είναι ζωηρότερο κατά μήκος της εκλειπτικής και γίνεται αμυδρότερο διαρκώς μακριά από αυτή, χωρίς σαφή όρια. Οι παρατηρήσεις του ζ.φ. που πραγματοποιήθηκαν με ειδικά τηλεσκόπια, σχεδιασμένα γι’ αυτό τον σκοπό, έδειξαν ότι αυτό το φως είναι περιορισμένο κυρίως στην εκλειπτική και εκτείνεται σε απόσταση μόνο 20° ή 30° από το επίπεδό της. Το ζ.φ. οφείλεται στην ανάκλαση του ηλιακού φωτός στα σωματίδια του νέφους μικρομετεωριτικής σκόνης που γεμίζει τον ενδοπλανητικό χώρο. Από την ανάλυση των χρωμάτων και των εντάσεων του ζ.φ. είναι δυνατόν να υπολογιστεί κατά προσέγγιση ο αριθμός των σωματιδίων που το δημιουργεί. Η συγκεκριμένη ανάλυση παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες (πρέπει να γίνουν διάφορες υποθέσεις για το σχήμα των σωματιδίων και τις οπτικές τους ιδιότητες), αλλά οι καλύτεροι υπολογισμοί που βασίζονται σε μετρήσεις του ζ.φ. δίνουν αρκετά ικανοποιητικά αποτελέσματα, αν συγκριθούν με τα σημερινά δεδομένα των μετρήσεων που έγιναν σε δορυφόρους. Υπολογίστηκε ότι η πυκνότητα των σωματιδίων του διαστήματος στην περιοχή της Γης είναι περίπου 200 σωματίδια ανά κυβικό χιλιόμετρο (για σωμάτια όλων των μεγεθών) και αυτό ισοδυναμεί με πολύ μικρή πυκνότητα μάζας (περίπου 10-24 gr/cm³), αλλά πολλές εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη από την πυκνότητα μάζας του ηλιακού ανέμου. Ο καθορισμός του μεγέθους των σωματιδίων με ανάλυση του ζ.φ. είναι επίσης πολύ δύσκολος, γιατί πρέπει να γίνουν πολλές υποθέσεις σχετικά με τις άλλες ιδιότητες των σωματιδίων. Οι υπολογισμοί δείχνουν ότι τα περισσότερα σωματίδια πρέπει να είναι της τάξης των 10 μικρών (μ) σε μέγεθος 1μ = 10-8 m. Τα σωματίδια που έχουν πολύ μεγαλύτερο μέγεθος από αυτό μάλλον είναι λίγα, γιατί αν τα περισσότερα σωματίδια ήταν μεγαλύτερα από περίπου 100 μικρά (μ), το ανακλώμενο φως θα ήταν πολύ ερυθρό, ενώ οι μετρήσεις του ζ.φ. δείχνουν ότι το χρώμα του είναι παρόμοιο με του Ήλιου. Αντίστοιχα, τα σωματίδια δεν μπορεί να είναι πολύ μικρά (π.χ. μικρότερα από 1 μικρό (μ), γιατί τότε το φως που θα σκεδαζόταν από αυτά θα ήταν πολύ κυανό. Από τις μετρήσεις του ζ.φ. μπορεί να βγει το συμπέρασμα ότι τα περισσότερα σωματίδια της ενδοπλανητικής σκόνης βρίσκονται μέσα σε ένα νέφος που περιορίζεται στο επίπεδο των πλανητικών τροχιών. Το νέφος αυτό είναι πολύ παχύ από τις διαφορές ανάμεσα στα επίπεδα των διαφόρων πλανητικών τροχιών και εκτείνεται, πάνω και κάτω από τα επίπεδα των πλανητικών τροχιών, σε απόσταση αρκετών δεκάτων μιας αστρονομικής μονάδας. Η πυκνότητα των σωματιδίων είναι πολύ μεγαλύτερη κοντά στον Ήλιο απ’ ό,τι στα εξώτερα τμήματα του ηλιακού συστήματος και το ζ.φ. δείχνει ότι η πυκνότητα αυτή ελαττώνεται όσο απομακρυνόμαστε από τον Ήλιο με ομαλότητα.